मित्रांनो भारतातील शेतकरी हे देशाच्या विकासाचा खरा आधारस्तंभ आहेत. ते कष्ट करून आपल्यासाठी अन्नधान्य पिकवतात. मात्र कधी दुष्काळ, अति पाऊस, वादळ, बाजारातील अनिश्चित भाव यामुळे त्यांना अनेक अडचणींचा सामना करावा लागतो.
शेतकऱ्यांना आर्थिक आधार मिळावा म्हणून केंद्र सरकारने फेब्रुवारी २०१९ मध्ये प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजना सुरू केली. या योजनेअंतर्गत शेतकऱ्यांना दरवर्षी सहा हजार रुपयांची आर्थिक मदत दिली जाते. ही रक्कम तीन हप्त्यांमध्ये, म्हणजे दोन हजार रुपयांचे तीन टप्पे, थेट त्यांच्या बँक खात्यात जमा होते. यासाठी DBT म्हणजेच Direct Benefit Transfer प्रणाली वापरली जाते.
या योजनेचा लाभ सुरुवातीला फक्त दोन हेक्टरपर्यंत जमीन असलेल्या शेतकऱ्यांनाच मिळत होता. मात्र, जून २०१९ पासून ही योजना सर्व शेतकऱ्यांसाठी खुली करण्यात आली आहे. या पैशांचा उपयोग शेतकरी बियाणे, खते, औषधे, सिंचनासाठी आवश्यक साधने, मुलांच्या शिक्षणाचा खर्च आणि इतर घरगुती गरजांसाठी करतात.
ही योजना सर्व जमीनधारक शेतकऱ्यांसाठी आहे. मात्र काही लोकांना या योजनेचा लाभ मिळत नाही. उदाहरणार्थ, सरकारी नोकरी करणारे, मोठ्या कंपन्यांमध्ये काम करणारे, तसेच ज्यांनी भरपूर आयकर भरलेला आहे, अशा व्यक्तींना ही योजना लागू होत नाही.
या योजनेसाठी नोंदणी करण्यासाठी शेतकऱ्यांनी स्थानिक कृषी कार्यालयात जावे किंवा pmkisan.gov.in या अधिकृत वेबसाईटवर जाऊन नोंदणी करावी. नोंदणीसाठी आधार कार्ड, बँक खाते क्रमांक आणि जमीनधारक असल्याचे कागदपत्र आवश्यक असतात. शिवाय, आधार आणि बँक खाते एकमेकांशी लिंक असणे गरजेचे आहे.
आत्तापर्यंत सरकारने १८ हप्ते वितरित केले असून, अठरावा हप्ता ५ ऑक्टोबर २०२४ रोजी जमा झाला होता. आता १९वा हप्ता मे २०२५ मध्ये येण्याची शक्यता आहे. मे महिना खरीप हंगामाच्या सुरुवातीचा काळ असल्यामुळे या हप्त्याचे महत्त्व अधिक आहे. कारण याच वेळी शेतकऱ्यांना नवीन बियाणे, खते, औषधे आणि पाण्याची सोय यासाठी आर्थिक खर्च करावा लागतो.
शेतकरी आपला हप्ता मिळाला की नाही, हे तपासण्यासाठी वेबसाईटवर Beneficiary Status विभागात आधार क्रमांक टाकून पाहू शकतात. तसेच पीएम किसान नावाचे अ‍ॅप वापरूनही ही माहिती पाहता येते. याशिवाय, १५५२६१ या हेल्पलाइनवर कॉल करूनही माहिती मिळवता येते.
या योजनेमुळे शेतकऱ्यांना शेतीसाठी आवश्यक असलेली काही आर्थिक मदत मिळते. त्यामुळे कर्जाचा ताण कमी होतो. काही शेतकरी या पैशांचा उपयोग मुलांच्या शिक्षणासाठी किंवा आरोग्याच्या गरजांसाठीही करतात. तसेच या योजनेमुळे ग्रामीण भागात डिजिटल बँकिंगची सवयही वाढत आहे.
तरीही काही अडचणी समोर येतात. काही शेतकऱ्यांकडे आवश्यक जमीन कागदपत्रे नसतात, आधार व बँक खाते लिंक न झाल्याने पैसे थांबतात, तर कधी चुकीच्या खात्यात रक्कम जमा होते. त्यामुळे यामध्ये सुधारणा करण्याची गरज आहे. वार्षिक सहा हजार रुपयांची रक्कम वाढविणे, नोंदणी प्रक्रिया अधिक सुलभ करणे, भूमिहीन शेतमजुरांनाही योजनेचा लाभ देणे, तसेच तक्रारींचे निराकरण लवकर आणि पारदर्शक पद्धतीने करणे आवश्यक आहे.
प्रधानमंत्री किसान सन्मान निधी योजना ही शेतकऱ्यांसाठी एक उपयुक्त योजना आहे. योग्य माहिती आणि कागदपत्रे असल्यास प्रत्येक पात्र शेतकऱ्याने याचा लाभ घ्यावा. आपणही जर शेतकरी असाल, तर खात्री करा की आपली नोंदणी झाली आहे आणि आधार व बँक खाते योग्यरित्या जोडलेले आहे, जेणेकरून पुढील हप्ता वेळेवर आणि अचूकपणे मिळू शकेल.
