मंडळी गेल्या काही महिन्यांत खाद्यतेलांच्या किंमतीत मोठी वाढ झाली असून, सामान्य नागरिकांवर याचा आर्थिक ताण वाढला आहे. सोयाबीन, शेंगदाणा आणि सूर्यफूल तेलाच्या किमती अनुक्रमे 20 रुपये, 10 रुपये आणि 15 रुपये प्रति किलोने वाढल्या आहेत. याचा थेट परिणाम गृहिणींच्या घरगुती बजेटवर झाला आहे.
किंमतवाढीची प्रमुख कारणे
खाद्यतेलाचे मोठे प्रमाणात आयातदार असलेल्या भारतावर जागतिक बाजारपेठेतील चढ-उताराचा मोठा परिणाम होतो. तेलाची मागणी वाढल्यास, तसेच पुरवठ्यात तुटवडा निर्माण झाल्यास, त्याचे दर वाढतात. रुपयाच्या तुलनेत डॉलरच्या दरातील चढ-उतारामुळे आयात महाग होते, त्यामुळे किंमतीत वाढ होते.
हवामानातील अनिश्चितता
पाऊस कमी किंवा अनियमित झाल्यास, सोयाबीन, सूर्यफूल आणि शेंगदाणा यांसारख्या तेलबियांचे उत्पादन घटते. दुष्काळ आणि पूर यांसारख्या हवामानातील टोकाच्या बदलांमुळे उत्पादन खर्च वाढतो, परिणामी तेलाच्या किमती वाढतात.
साठवणूक आणि वितरणातील अडचणी
पुरेशी साठवणूक क्षमता नसल्याने आणि खराब व्यवस्थापनामुळे दर वाढतात. मध्यस्थ आणि दलाल तेलाच्या किमती कृत्रिमरित्या वाढवतात, याचा थेट फटका ग्राहकांना बसतो.
किंमतवाढ नियंत्रणासाठी उपाय
स्थानिक उत्पादन वाढवणे: भारताने तेलबिया उत्पादनावर भर देऊन स्वयंपूर्ण होण्याचा प्रयत्न करावा.
सरकारच्या नियामक उपाययोजना: आवश्यकतेनुसार आयात शुल्क कमी करणे, साठवणुकीसाठी उत्तम व्यवस्था करणे.
पर्यायी खाद्यतेलांचा अवलंब: तिळ, मोहरी, करडई, नारळ आणि अपारंपरिक तेलांचा वापर वाढवणे.
ग्राहकांनी काटकसरीने वापर करणे: तेलाच्या वाढत्या किंमतींमुळे गरजेपुरताच वापर करण्याची गरज आहे.
भारतातील प्रमुख खाद्यतेल प्रकार
भारत विविध प्रकारच्या तेलबिया पिकवतो, त्यात शेंगदाणा, मोहरी, तीळ, करडई, जवस, नायजर, एरंड, सोयाबीन आणि सूर्यफूल यांचा समावेश आहे. दक्षिण भारतात नारळ तेल, तर काही भागांमध्ये पाम तेल देखील वापरले जाते.
स्थानीय उत्पादन वाढवल्यास आणि योग्य नियोजन केल्यास, आगामी काळात खाद्यतेलाच्या किमतींमध्ये स्थिरता येऊ शकते. त्यामुळे सरकार, शेतकरी आणि ग्राहकांनी मिळून यासाठी प्रयत्न करणे गरजेचे आहे.
