मंडळी सर्वसाधारणपणे सार्वजनिक आणि खाजगी बँका त्यांच्या ग्राहकांना लॉकर सुविधा पुरवतात. या सेवेसाठी ठराविक शुल्क आकारले जाते. मौल्यवान वस्तू घरात ठेवण्यापेक्षा त्या बँक लॉकरमध्ये ठेवणे सुरक्षित मानले जाते. परंतु ही सुविधा वापरण्यापूर्वी बँक आणि RBI ने घालून दिलेले नियम समजून घेणे अत्यंत महत्त्वाचे आहे.
लॉकरमधील वस्तूंसाठी बँकेची जबाबदारी
तुम्ही लॉकरमध्ये सोने, चांदी, दागिने किंवा अन्य मौल्यवान वस्तू ठेवल्यास, त्या वस्तूंच्या सुरक्षिततेची जबाबदारी बँकेची नसते. भारतीय रिझर्व्ह बँक (RBI) च्या नियमानुसार, बँका केवळ लॉकरची जागा उपलब्ध करून देतात लॉकरातील वस्तूंच्या सुरक्षिततेसाठी त्या जबाबदार नसतात. त्यामुळे जर लॉकरातील वस्तूंचे नुकसान झाले, तर त्याची भरपाई बँक करत नाही.
नवीन सुधारित नियम आणि ग्राहकांचे संरक्षण
RBI वेळोवेळी बँक लॉकर सेवेसाठी सुधारणा करत राहते. नवीन नियमानुसार, बँकांनी ग्राहकांसोबत करार करताना अशा अटी ठेवू नयेत, ज्या ग्राहकांच्या हानीतून बँकेला जबाबदारी झटकण्याची संधी देतील. या सुधारणांचा उद्देश ग्राहकांचे हितसंपादन सुनिश्चित करणे आहे.
चोरी, आग आणि फसवणुकीसाठी मर्यादित नुकसानभरपाई
जर लॉकरमध्ये ठेवलेल्या वस्तूंचे नुकसान आग, चोरी, डकैती किंवा बँकेच्या कर्मचाऱ्यांकडून फसवणुकीमुळे झाले, तर बँक लॉकरच्या वार्षिक भाड्याच्या 100 पट रक्कम भरपाई म्हणून देऊ शकते. जर लॉकरचे वार्षिक शुल्क 1000 रुपये असेल, तर बँक जास्तीत जास्त 1 लाख रुपयांपर्यंत भरपाई देईल. लॉकरातील वस्तूंची किंमत त्यापेक्षा जास्त असली, तरीही बँकेची देयता मर्यादित राहील.
नैसर्गिक आपत्ती आणि बँकेची जबाबदारी
भूकंप, पूर किंवा इतर नैसर्गिक आपत्तीमुळे लॉकरातील वस्तूंचे नुकसान झाल्यास, बँकेची जबाबदारी नसते. जर बँकेच्या दुर्लक्षामुळे हानी झाली, तर बँक नुकसानभरपाई देण्यासाठी जबाबदार ठरते.
लॉकरमध्ये ठेवलेल्या वस्तूंची माहिती बँकेला का नसते?
RBI च्या नियमानुसार बँक ग्राहकाने लॉकरमध्ये काय ठेवले आहे याची माहिती घेत नाही. त्यामुळे वस्तूंची अचूक किंमत ठरवणे शक्य नसते. याच कारणामुळे, बँकेकडून संपूर्ण नुकसानभरपाई दिली जात नाही.
लॉकर सुविधा कोणाला उपलब्ध आहे?
बँक लॉकरची सुविधा फक्त त्या ग्राहकांसाठी उपलब्ध असते, ज्यांचे सेव्हिंग अकाउंट किंवा करंट अकाउंट बँकेत आहे. लॉकर मिळवण्यासाठी खालील कागदपत्रे आवश्यक असतात.
1) पॅन कार्ड
2) आधार कार्ड
3) पत्त्याचा पुरावा (Address Proof)
लॉकर सेवा घेताना बँकेच्या नियमांचे पूर्णपणे पालन करा आणि लॉकरमध्ये ठेवलेल्या वस्तूंसाठी विमा योजना घेतल्यास तुमची जोखीम आणखी कमी होऊ शकते.